Zo kort voor de verkiezingen voor de Tweede Kamer mochten we van het Belastingplan 2017 geen schokkende of ingrijpende maatregelen verwachten. Die verwachting is uitgekomen. Toch is het een omvangrijk pakket geworden van maar liefst zes wetsvoorstellen. Veel zaken waren al bekend of eerder aangekondigd. Zoals te doen gebruikelijk omvat het eigenlijke Belastingplan de maatregelen met gevolgen voor de koopkracht en voor het budget van de overheid. Het wetsvoorstel Overige fiscale maatregelen bevat voorstellen die geen of weinig budgettaire gevolgen hebben. Wel vindt het kabinet het wenselijk dat deze maatregelen per 1 januari 2017 in werking treden. Dit wetsvoorstel bevat ondermeer een reparatie van de bedrijfsopvolgingsregeling.

De al uitvoerig met de Eerste en Tweede Kamer besproken afschaffing van het pensioen in eigen beheer is uitgewerkt in een apart wetsvoorstel. Het Belastingplan 2017 bevat verder een vereenvoudigingswetsvoorstel. Dit wetsvoorstel bevat overigens niet alle in het Belastingplan 2017 opgenomen vereenvoudigingen.

Tenslotte is er een apart wetsvoorstel voor de afschaffing van twee aftrekposten in de inkomstenbelasting, namelijk de aftrek van kosten van onderhoud van monumentenpanden en de aftrek van scholingskosten, en een wetsvoorstel met een regeling in de energiebelasting voor laadpalen voor elektrische auto’s.

Na uitgebreide discussie met het parlement ligt er nu een wetsvoorstel dat per 1 januari 2017 een einde maakt aan de mogelijkheid voor een dga om in eigen beheer bij de bv een pensioenvoorziening op te bouwen. De dga met een pensioen in eigen beheer heeft drie mogelijkheden:

1. afkoop;
2. omzetting in een oudedagsverplichting;
3. niets doen.

Afkoop
Tegelijk met de afschaffing van de opbouw van pensioen in eigen beheer komt de mogelijkheid om het al opgebouwde pensioen in eigen beheer fiscaal vriendelijk af te kopen. Die mogelijkheid is overigens tijdelijk en geldt gedurende drie jaar. De afkoopmogelijkheid houdt het volgende in:

• De pensioenaanspraak wordt zonder belastingheffing verlaagd naar de fiscale waarde.
• In afwijking van de normale regels wordt loonbelasting berekend over de fiscale waarde van de pensioenvoorziening en niet over de hogere waarde in het economisch verkeer. Om afkoop aantrekkelijk te maken wordt voor de heffing van loonbelasting een korting verleend. Let op: de korting neemt ieder jaar af. In 2017 geldt een korting van 34,5%, in 2018 van 25% en in 2019 van 19,5%.
• Er is geen revisierente verschuldigd.

De korting wordt verleend over geen hoger bedrag dan de fiscale balanswaarde van de pensioenverplichting op 31 december 2015.

Omzetting
Als de dga zijn pensioen niet wil afkopen kan hij, na fiscaal geruisloze verlaging tot de fiscale waarde van de pensioenverplichting, de pensioenaanspraak omzetten in een oudedagsverplichting. Dat kan tot uiterlijk 31 december 2019. De oudedagsverplichting neemt jaarlijks toe met de wettelijk voorgeschreven oprenting. De dga kan de oudedagsverplichting op elk gewenst moment om laten zetten in een lijfrente bij een verzekeraar. Doet de dga dat niet, dan wordt het opgebouwde bedrag vanaf de AOW-leeftijd in 20 jaar uitgekeerd aan de dga. De uitkeringen mogen overigens al vijf jaar voor het bereiken van de AOW-leeftijd ingaan. De periode van 20 jaar wordt dan verlengd met het aantal jaren dat de uitkeringen eerder ingaan. Bij de keuze voor deze oudedagsverplichting heeft de dga tot en met 2019 de mogelijkheid om alsnog over te gaan tot afkoop. De kortingsregeling geldt ook in die situatie.

Niets doen
Doet de dga ook dat niet, dan blijft voor de tot en met 31 december 2016 in eigen beheer opgebouwde aanspraken de huidige regelgeving in de vennootschapsbelasting en loon- en inkomstenbelasting gelden. Verdere opbouw is niet mogelijk. Indexering van de opgebouwde aanspraken is wel mogelijk, uiteraard alleen indien indexering in de pensioenregeling is toegezegd. Van belang is dat verschillen tussen de commerciële en de fiscale waarde van de pensioenvoorziening blijven bestaan, met alle nadelen daarvan zoals het mogelijk niet kunnen uitkeren van dividend.

Instemming partner
De fiscaal geruisloze verlaging van de pensioenaanspraak, gevolgd door afkoop of omzetting in een oudedagsverplichting, kan van invloed zijn op de rechten van de partner van de dga. Daarom moet de partner uitdrukkelijk instemmen met de beëindiging van het pensioen in eigen beheer.

Informatieverplichting
De afkoop of omzetting van pensioen in eigen beheer moet worden gemeld aan de Belastingdienst. Het is geen verzoek om toepassing van de fiscaal gefaciliteerde beëindiging van pensioen in eigen beheer, maar een voorwaarde waaraan voldaan moet worden.

Ingegaan pensioen
Het gefaciliteerd afkopen van pensioen in eigen beheer is ook mogelijk als het pensioen al is ingegaan. De korting bij afkoop wordt dan berekend over de fiscale waarde op het moment van afstempelen en niet over de hogere fiscale waarde ultimo 2015.

Geen inhaal via lijfrente
Beëindiging van het pensioen in eigen beheer heeft overigens niet tot gevolg dat er extra ruimte ontstaat voor de aftrek van lijfrentepremie.

Schenkingsaspecten
Als een ander dan de pensioengerechtigde aandelen in de bv heeft op het moment van de aanpassing van de pensioenaanspraken en de afkoop of omzetting in een oudedagsverplichting, wordt deze ander daardoor bevoordeeld. Over dat voordeel moet schenkbelasting betaald worden.

Een van de maatregelen in het Belastingplan tegen constructies om belasting te ontwijken of uit te stellen heeft betrekking op het beleggen in box 2. Bij deze constructie wordt gebruik gemaakt van vrijgestelde beleggingsinstellingen (vbi). Een vbi hoeft geen vennootschapsbelasting te betalen over beleggingsresultaten. Wanneer iemand overtollig vermogen uit zijn bv onderbrengt in een vbi, hoeft hij op dat moment geen inkomstenbelasting te betalen over de meerwaarde van zijn aandelen in de bv.
Een andere constructie is het tijdelijk onderbrengen van box 3-vermogen in een vbi, waarin de vermogende particulier een aanmerkelijk belang heeft. Dat gebeurt aan het einde van jaar 1, waardoor in jaar 2 en 3 belasting in box 3 wordt bespaard. Het vermogen rendeert vrij van vennootschapsbelasting in de vbi. In jaar 3 gaat het vermogen terug naar box 3. De belastingheffing in box 2 is lager dan de bespaarde belasting in box 3.

Om deze constructies te bestrijden wordt het minder aantrekkelijk gemaakt om via box 2 in een vbi te beleggen. Voortaan moet in box 2 belasting betaald worden over de meerwaarde van de aandelen in box 2 als een bv wordt omgezet in een vbi. Deze maatregel gaat in met terugwerkende kracht tot en met Prinsjesdag 2016. Verder wordt box 3-vermogen, dat wordt ondergebracht in een vbi waarin de belastingplichtige een aanmerkelijk belang heeft, ook belast in box 3 als het vermogen binnen achttien maanden terugkomt in box 3. Er komt een tegenbewijsregel voor de situatie waarin er een zakelijke reden is om het vermogen terug te halen naar box 3. Tenslotte wordt het percentage van het forfaitaire rendement uit een vbi automatisch gekoppeld aan het voor dat jaar geldende percentage van de hoogste schijf in box 3. Deze maatregelen gaan ook gelden voor vermogen dat in een vergelijkbaar buitenlands beleggingslichaam wordt ondergebracht.

De innovatiebox verlaagt het effectieve belastingtarief van de vennootschapsbelasting voor winst uit innovatieve activiteiten. De innovatiebox is bedoeld voor ondernemingen die in Nederland reële en innovatieve activiteiten ontplooien. De innovatiebox is niet bedoeld voor in het buitenland ontwikkelde immateriële activa die met activiteiten van beperkte omvang hierheen worden verplaatst omdat hier voor de winst die wordt behaald met dat activum een laag tarief geldt. In aanvulling op de bestaande criteria voor toegang tot de innovatiebox wordt de zogenaamde nexusbenadering toegevoegd. In deze benadering vormen de uitgaven voor de ontwikkeling van immateriële activa een indicatie voor de aanwezigheid van substantiële activiteiten van de ondernemer.

Wanneer een gedeelte van de uitgaven verband houdt met het uitbesteden van speur- en ontwikkelingswerk (S&O) aan verbonden vennootschappen komt een daarmee corresponderend deel van de voordelen niet in aanmerking voor de innovatiebox. Het voor de innovatiebox kwalificerende voordeel wordt bepaald door de uitgaven voor een immaterieel activum verminderd met de uitgaven voor uitbesteed ontwikkelingswerk te vermenigvuldigen met 1,3 en te delen door de totale uitgaven voor het immateriële activum. De uitkomst van deze berekening wordt gebruikt als vermenigvuldigingsfactor voor de voordelen die worden behaald met het voor toepassing van de innovatiebox kwalificerende immateriële activum. De vermenigvuldiging met de factor 1,3 kan niet tot gevolg hebben dat de kwalificerende voordelen groter zijn dan de werkelijk behaalde voordelen.

Voorbeeld
De totale uitgaven voor een kwalificerend immaterieel activum bedragen 1.560. Daarvan heeft 800 betrekking op eigen S&O, 200 op aan derden uitbesteed S&O en 560 op uitbesteding van S&O aan verbonden vennootschappen. Met het activum wordt een bedrag van 1.200 aan netto voordelen behaald. De kwalificerende uitgaven zijn 1,3 maal 800 plus 200, is 1.300. De totale uitgaven zijn 1.560. De kwalificerende voordelen bedragen dan: 1.300/1.560×1.200=1.000. Dit bedrag komt in aanmerking voor de innovatiebox.

Instroom innovatiebox
Grotere belastingplichtigen moeten straks niet alleen over een S&O-verklaring beschikken. Zij moeten voor het activum of voor daarmee samenhangende activa over een octrooi, een exclusieve licentie of een kwekersrecht beschikken of moeten deze hebben aangevraagd, tenzij het activum bestaat uit programmatuur. Grotere belastingplichtigen hebben gemiddeld over een periode van vijf jaar een netto groepsomzet behaald van meer dan € 50 miljoen per jaar (€ 250 miljoen over 5 jaar) of hebben meer dan € 7,5 miljoen per jaar (€ 37,5 miljoen over 5 jaar) aan bruto voordelen behaald uit innovatieve activa.

Berekeningsmethodiek
De manieren, waarop de voordelen die worden behaald met een immaterieel activum, worden berekend, worden in de wet vastgelegd. Het gaat om economische benaderingen als de afpelmethode en de kostengerelateerde methode.

Administratie
De administratieverplichtingen bij toepassing van de innovatiebox worden uitgebreid. Uit de administratie moeten blijken:

• het bezit van een of meer kwalificerende immateriële activa,
• wat de omvang is van de voordelen uit deze immateriële activa,
• de meest passende methode voor het bepalen van de voordelen uit deze immateriële activa, en
• de omvang van de uitgaven voor de ontwikkeling van de kwalificerende immateriële activa, uitgesplitst naar uitgaven voor het uitbesteden van S&O binnen de groep en overige uitgaven.

Deze aanvullende verplichting geldt alleen voor boekjaren die op of na 1 januari 2017 aanvangen.

Overgangsrecht
Voor immateriële activa die voor 1 juli 2016 zijn voortgebracht geldt overgangsrecht als in het boekjaar waarin 30 juni 2016 valt is gekozen voor toepassing van de innovatiebox. De oude regeling blijft dan van toepassing tot en met uiterlijk 30 juni 2021.
Ook is er overgangsrecht voor activa die vóór 1 januari 2017 zijn ontwikkeld en waarvoor wel een octrooi of kwekersrecht is verleend, maar geen S&O-verklaring is afgegeven. Deze activa worden aangemerkt als kwalificerende immateriële activa. Het overgangsrecht geldt ook als het octrooi of het kwekersrecht pas na 1 juli 2016 is verleend. Dergelijke activa kwalificeren voor het nieuwe regime als het octrooi of kwekersrecht is verleend.

Gevolgen voor bestaande vaststellingsovereenkomsten
Alle bestaande vaststellingsovereenkomsten voor de toepassing van de innovatiebox kennen de mogelijkheid van ontbinding bij relevante wetswijzigingen. Voor kleinere belastingplichtigen verandert er weinig. Daarom zal onder voorwaarden geen beroep worden gedaan op de ontbindende voorwaarde in de bestaande vaststellingsovereenkomst. Voor grotere belastingplichtigen heeft de aanpassing van de innovatiebox mogelijk meer gevolgen. De Belastingdienst streeft ernaar om waar nodig tijdig een nieuwe overeenkomst te sluiten.

 In afwijking van de gebruikelijkloonregeling mag het loon van de dga van een innovatieve start-up worden vastgesteld op het wettelijk minimumloon. Deze afwijkende regeling geldt met ingang van 2017 voor bedrijven die voor de S&O-afdrachtvermindering als starter worden aangemerkt. De regeling geldt voorlopig tot 1 januari 2022.

De vennootschapsbelasting kent twee tarieven. Over de eerste tariefschijf van de winst wordt 20% belasting betaald, over het meerdere 25%. De eerste tariefschijf bedraagt € 200.000. In 2018 gaat deze schijf naar € 250.000, in 2020 naar € 300.000 en in 2021 naar € 350.000. De tarieven zelf veranderen niet.

 Bij de levering van een bouwterrein is btw verschuldigd en geldt een vrijstelling van overdrachtsbelasting. Wanneer onbebouwde grond bij de levering niet kwalificeert als bouwterrein geldt een vrijstelling voor de btw en is overdrachtsbelasting verschuldigd.
Volgens een arrest van het Hof van Justitie EU is de Nederlandse uitleg van het begrip bouwterrein te beperkt. Volgens het arrest kan een terrein als bouwterrein worden aangemerkt wanneer blijkt dat het terrein op de datum van levering bestemd was om te worden bebouwd. Deze ruimere uitleg wordt nu in de wet opgenomen. Deze uitleg gaat ook gelden voor de samenloop met de overdrachtsbelasting. Aan de eis dat een bouwterrein onbebouwde grond moet zijn is ook voldaan als de leverancier zich heeft verplicht om een bestaand gebouw in het kader van de levering volledig te slopen.

Al op Prinsjesdag 2015 heeft het kabinet aangekondigd maatregelen te willen treffen om de uitvoering van het belastingstelsel te vereenvoudigen. In dat kader vervalt de aftrek van uitgaven voor monumentenpanden in de inkomstenbelasting. In plaats daarvan komt er een niet-fiscale regeling met een beperkter budget.

De huidige regeling voor monumentenpanden stelt de particuliere eigenaar van een rijksmonument in staat om de kosten van onderhoud daarvan in aftrek te brengen als persoonsgebonden aftrekpost. Dat kost per jaar ongeveer € 57 miljoen. Het voorstel is om deze regeling per 1 januari 2017 te beëindigen. De reden hiervoor is dat het lastig is om de besteding van de met de regeling gemoeide middelen te beïnvloeden. Daar komt bij dat de hoogte van het fiscale voordeel van de aftrek afhankelijk is van het inkomen van de eigenaar van het monument: hoe hoger het inkomen, des te groter het fiscale voordeel. Uit gegevens van de Belastingdienst blijkt dat 20% van de aanvragers 80% van de aftrek geniet. Omdat de beëindiging van de fiscale aftrek per 2017 kan leiden tot financieringsproblemen voor eigenaren die langlopende financiële verplichtingen zijn aangegaan komt er een overgangsregeling voor de jaren 2017 en 2018. Deze overgangsregeling wordt onderdeel van de Kaderregeling subsidies OCW, SZW en VWS. Met ingang van 2019 zal het budget dat voor de overgangsregeling beschikbaar is worden gebruikt voor een nieuw financieringsstelsel voor monumentenzorg.

Al op Prinsjesdag 2015 heeft het kabinet aangekondigd maatregelen te willen treffen om de uitvoering van het belastingstelsel te vereenvoudigen. In dat kader vervalt de aftrek van uitgaven voor scholing in de inkomstenbelasting. In plaats daarvan komt er een niet-fiscale regeling met een beperkter budget.

In de huidige regeling kan een belastingplichtige de kosten voor een opleiding of een studie in aftrek brengen op zijn inkomen. De studie moet gericht zijn op een beroep. De belastingplichtige mag geen recht hebben op studiefinanciering. Deze regeling kost jaarlijks ongeveer € 212 miljoen. Van deze regeling wordt maar beperkt gebruik gemaakt. De personen die er gebruik van maken zijn relatief hoog opgeleid. Een aftrekregeling komt erop neer dat de kosten eerst betaald moeten worden. Dat vormt een drempel voor mensen met een lager inkomen. De huidige regeling is voor de Belastingdienst ook nog eens lastig uitvoerbaar. Om die redenen wordt voorgesteld de regeling af te schaffen, zij het pas per 1 januari 2018. In plaats daarvan komt er een subsidieregeling met een beperkt budget van € 90,8 miljoen per jaar. Die regeling bestaat uit zogenaamde scholingsvouchers voor mensen die uit zichzelf niet snel een opleiding zouden volgen, maar voor wie het volgen van een opleiding wel van groot maatschappelijk belang is.

De heffingskortingen zijn een geliefd instrument om inkomenspolitiek te bedrijven. Volgend jaar worden ouderen tegemoet gekomen door een verhoging van de ouderenkorting voor lagere inkomens. Werkende mensen profiteren van een vertraagde afbouw van de arbeidskorting en een verhoging van het maximum bedrag.

Algemene heffingskorting
Het maximum van de algemene heffingskorting voor mensen die de AOW-leeftijd nog niet hebben bereikt gaat iets omhoog, namelijk van € 2.242 in 2016 naar € 2.254 in 2017. Voor mensen die ouder zijn dan de AOW-leeftijd bedraagt het maximum in 2016 € 1.145 en in 2017 € 1.151. De inkomensafhankelijke verlaging van de algemene heffingskorting verloopt in 2017 iets langzamer dan in 2016.

Ouderenkorting
De ouderenkorting voor lagere inkomens gaat omhoog van € 1.187 in 2016 naar € 1.292 in 2017. Voor hogere inkomens wijzigt de ouderenkorting vrijwel niet. Dat geldt ook voor de alleenstaande ouderenkorting.

Arbeidskorting
De aanpassingen in de arbeidskorting hebben tot gevolg dat meer mensen per saldo recht hebben op een iets hogere arbeidskorting in 2017. Het maximum van de arbeidskorting wordt verhoogd van € 3.103 in 2016 naar € 3.223 in 2017, het tempo waarmee de arbeidskorting wordt verminderd gaat omlaag en het inkomenstraject waarvoor de arbeidskorting geldt wordt verlengd. De eerdere start van de afbouw van arbeidskorting compenseert dit effect enigszins. In 2017 begint de daling van de arbeidskorting bij een inkomen van € 32.444. In 2016 is dat bij een inkomen van € 34.015.

Schijflengte
De derde schijf van de loon- en inkomstenbelasting loopt in 2016 tot een inkomen van € 66.421. Dat wordt in 2017 een bedrag van € 67.072. De tarieven van de eerste schijven in de loon- en inkomstenbelasting gaan iets omhoog.

 Dividendbelasting kan worden verrekend met de verschuldigde vennootschapsbelasting. Pensioenfondsen en andere vrijgestelde lichamen hebben die mogelijkheid niet, omdat zij geen vennootschapsbelasting hoeven te betalen. Voor deze groep bestaat de mogelijkheid van teruggaaf van ingehouden dividendbelasting. Naast deze teruggaafmogelijkheid komt er een inhoudingsvrijstelling voor de dividendbelasting. Deze geldt voor dividenden die worden uitbetaald aan niet aan de vennootschapsbelasting onderworpen lichamen, inclusief buitenlandse lichamen. De inhoudingsvrijstelling vermindert de administratieve lasten van opbrengstgerechtigden.